Stichting Duurzame Energie Merenwijk is vijf jaar geleden op 5 december opgericht. Wat wilden de oprichters met de stichting bereiken en is het gelukt? We vragen het aan de eerste voorzitter van DEM: Tjitske Veldkamp.

Ruim vijf jaar geleden in juli 2019 besloot de regering dat het aardgasveld in Groningen dicht moest en was de ernst van de energietransitie ineens doorgedrongen tot Nederland. In de Merenwijk werd dat jaar de Stichting Duurzame Energie Merenwijk opgericht (DEM). Hoe ging de energietransitie in de Merenwijk van start?

 

De gemeente Leiden had in die tijd wijkambassadeurs aangesteld. Voor de Merenwijk was dat Marc Koene. Hij zette bijvoorbeeld een tafeltje neer in een straat en gaf daar voorlichting aan bewoners over de energietransitie. Hij liet ook warmterapporten maken per type woning die hij dan weer met een groep straatbewoners kon bespreken. De concrete aanzet voor wat later DEM zou worden, kwam van de wijkvereniging die mensen opriep om een werkgroep te vormen. Ik beklom het podium en heb gezegd dat ik dat wel wilde doen. Gelukkig waren er ook direct andere wijkbewoners die ideeën hadden voor de energietransitie in de wijk. Zo is het begonnen. Marc Koene gaf ons de tip om subsidies aan te vragen, maar om in aanmerking te komen moesten we eerst een stichting oprichten.  We hebben een doortimmerd beleidsplan opgesteld, waarmee we 60.000 euro subsidie van de provincie hebben gekregen. Dat was een mooi begin. We hebben bijna al onze plannen gerealiseerd.

Wat hoopte je met DEM te bereiken?

We wilden samen met de bewoners, dus zowel de huiseigenaren als de huurders, én de gemeente én de woningcoöperaties aan de slag om de energietransitie in de Merenwijk te realiseren. Dus echt met een integrale aanpak voor de hele wijk en alle bewoners. We moesten zo snel mogelijk van het gas af, was het idee. Daar zit ik nu wat genuanceerder in; het doel is uiteindelijk zoveel mogelijk CO2 te besparen en een echte duurzame wijk te worden.

Hadden jullie een droom bij de start?

We wilden van de Merenwijk een duurzame, energieneutrale wijk maken en alle Merenwijkers in die energietransitie betrekken. Dat is nog niet gelukt. De mensen die sowieso wel geïnteresseerd zijn in verduurzaming komen naar de bijeenkomsten, lezen de nieuwsbrief, roepen een energiecoach in en gaan aan de slag. Maar andere doelgroepen, zoals de eigenaren met een wat krappere beurs en de huurders bereiken we veel moeilijker. Dat geldt overigens niet alleen in de Merenwijk, maar zie je overal in het land.

Wat is er in de loop van de jaren veranderd?

Er is technisch heel wat veranderd. Tegenwoordig zijn er bijvoorbeeld  meer opties om duurzaam te verwarmen. Verder is de samenwerking met de gemeente sterk verbeterd. De gemeente had vijf jaar geleden een transitievisie, die inhield dat de noordkant van de Merenwijk ‘all electric’ moest worden verwarmd. Dat betekent eigenlijk ‘zoek het zelf maar uit’. Wij vonden dat geen duurzame oplossing en hebben gelobbyd bij de gemeente. Ik weet niet of het iets geholpen heeft, maar het zette ons wel op de kaart. We hebben ook een extern onderzoek laten uitvoeren naar de haalbaarheid van een lokaal warmtenet in de wijk. De gemeente ziet ons nu als serieuze partij, we zitten structureel aan tafel. Daar heeft onze positieve insteek en constructieve instelling zeker ook aan bijgedragen.

Tjitske Veldkamp

Tjitske is communicatie-adviseur Energietransitie. Ze werkt als zzp‘er voor verschillende energiecoöperaties, zoals  Energiek Poelgeest en voor de provinciale koepel van energiecoöperaties. Haar – onbezoldigde – werk als voorzitter van DEM kostte haar ongeveer een dag per week.

Ze is nu (ook onbezoldigd) voorzitter van Energiek Leiden.

Je benadrukt de samenwerking en de positieve insteek van DEM. Gaat dat altijd goed?

Niet iedere partij zit er hetzelfde in als wij. Zo was de gemeente aanvankelijk zeer afwachtend; de woningcorporaties waren niet geïnteresseerd; een idee om naast de skatebaan zonnepanelen neer te leggen leverde vooral venijnige reacties op van een paar buurtbewoners; en Tegengas betichtte ons van te innige samenwerken met de gemeente. Dat leverde zure momenten op.

Toch loont het de moeite om toch steeds de samenwerking op te zoeken. Ik heb het initiatief genomen om met Tegengas om de tafel te gaan zitten. We kwamen erachter dat we echt dezelfde doelen nastreven. Sindsdien gaat de samenwerking prima.

Maar er mislukken natuurlijk ook samenwerkingsprojecten. Bijvoorbeeld de verduurzaming van de woningen in de Rodes. De woningbouwcorporatie wilde daar alle huizen die ze daar verhuurde verduurzamen. Het leek ons een goed idee om tegelijk de koopwoningen die er tussen staan hier ook bij te betrekken. De corporatie reageerde heel lauw en verwees ons naar de aannemer die vervolgens een veel te hoog bedrag offreerde. In dit project is heel veel tijd gaan zitten zonder enig resultaat. Ik ben op zulke momenten blij dat we met DEM voortdurend van de ene actie naar een volgend concreet project gaan. Dat geeft echt energie.

Wat zijn goed geslaagde acties?

De wijkavonden die we organiseerden in de Regenboog zaten vaak overvol en soms moesten we die herhalen. Voor de Energiemarkt twee jaar geleden stonden er lange rijen buiten. De energiecoaches zijn een project waarmee we in de Merenwijk mee zijn begonnen en dat nu overal in Leiden is uitgerold. Onze website zit boordevol informatie voor wijkbewoners en advies voor een gestructureerde aanpak van je huis. En de woningtypedossiers die we van elk type huis in de Merenwijk hebben. Dat is het werk van Peter Engbers. Hij is van onschatbare waarde voor DEM. Hij weet zo ontzettend veel van het onderwerp en werkt zo gestructureerd.

En nu ga je de Merenwijk verlaten?

Dat klopt. De wijk is door de gemeente tot startwijk gemaakt, DEM zit als volwaardig partner aan tafel voor het wijkuitvoeringsplan en heeft een geweldige nieuwe voorzitter in Linda van der Voort. Dus ik kan met een gerust hart weg. We wilden altijd in een oud pand gaan wonen. Dat is nu gelukt, we gaan naar een oud 17e-eeuws pand in de binnenstad van Leiden. Het is van buiten maar ook van binnen een monument, dus we mogen bijna niets veranderen. Maar we willen toch van het gas af, dus dat wordt een hele uitdaging.

Heb je nog een nieuwjaarswens voor DEM?

Als er in de Merenwijk een paar kleinschalige warmtenetten komen waarover de bewoners zelf zeggenschap hebben, gaat bij mij de vlag uit.